نوشته ای که ملاحظه می فرمایید، بخش سوم و پایانی مجموعه مقالاتی است که شادروان سید ضیاءالدین سجادی در معرفی ویژگی های سبکی نظم در قرن ششم نگاشته اند. این مقاله (بخش پایانی) اختصاص به دو شاعر برجسته دیگر این قرن یعنی افضل الدین بدیل خاقانی شروانی و نیز ظهرالدین فاریابی دارد و نویسنده فقید، ضمن برشمردن ویژگی های سبکی این دو گوینده بزرگ قرن ششم، نهایتا به معرفی (کلیات)ی درباره سبک شعر فارسی در قرن هفتم نیز پرداخته اند.

معنی شناسی مفهومی نظریّه ای در دانش معنی شناسی است که بیشتر، معانی و مفاهیم واحد های واژگانی زبان را بررسی می کند. بنیاد های نظریّۀ معنی شناسی مفهومی و چگونگی بهره گیریِ کاربردیاز آن نیازمند پژوهش های نوینی است. بررسی مفاهیم واژه ها بر پایۀ مؤلّفه های معناییِ برآمده از آن ها را در معنی شناسی مفهومی تحلیل مؤلّفه ای می گویند.مفهوم هنر از بنیادی ترین مفاهیم فلسفی در گذار زمان بوده و موضوعدانش زیبایی شناسی است. مطالعۀ مفهوم هنر در زبان فارسی نیز برآمده از گفتمان جهانی هنر بوده و مفهوم هنر در زبان و ادبیّات فارسی چنان که باید، بررسی نشده است. در این پژوهش مفهوم هنر در سروده های شاعران سبک خراسانی با رویکرد تحلیل مؤلّفه ای بازنموده شده است. پس از نشان دادن روابط مفهومی تنیده شده میان واژۀ هنر و بافت گسترده تر اشعار، همۀ مؤلّفه های معناییِ برآمده از مفهوم هنر تبیین و دسته بندی شده است. با دسته بندیاین مؤلّفه های معنایی در سطح معنایی کلان تر، دوازده حوزۀ معنایی برای مفهوم هنر در متون منظوم سبک خراسانی نمایان شده است. حوزه های معنایی مدح، زیبایی شناسی، جنگ، زبان ادبی، صناعت، حکمت عملی، جانور-شناسی، اخلاق و خُلق و خوی، دین، نقد اجتماعی، نقد ادبی و عشق به ترتیبِ فراوانیِ مؤلّفه هایِ زیر شمول آن ها، حوزه هایی هستند که در متون منظوم سبک خراسانی برای مفهوم هنرشناسانده شده اند. تدقیق در این حوزه های معنایی و سازه های معنایی آن ها نشان می دهد که نسبت های معنا داری میان حوزه های معنایی مفهوم هنر در نظم سبک خراسانی و ویژگی های سبکی مسلّط بر سروده های سبک خراسانی دیده می شود. همچنین با بررسی این حوزه ها و مؤلّفه های معنایی برسازندۀ آن ها دانسته می شود که بر خلاف پیش فرض ها، مفهوم هنر در سروده های شاعران سبک خراسانی مفهومی پویا، با دلالت های متنوّع و گاهی متفاوت بوده و چکیده ای از مفاهیم هنر در تاریخ زیبایی شناسی در متون منظوم سبک خراسانی فرونشسته است.

این مقاله بر آن است تا ویژگی های بلاغی و سبکی رباعیات سعدی را بررسی کند. این قالب شعری، نسبت به سایر آثار شاعر، از بسامد چشمگیری برخوردار نیست؛ اما از آن جهت که وی بخشی از آرمان ها، آرزوها و احساسات خود را در این قالب بیان کرده، بررسی و شناخت آن، حایز اهمیت است. به منظور دستیابی به این امر، رباعیات این شاعر در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی گردید و سعی شد عناصر برجسته و سبک ساز وی مشخص و اندیشه محوری و روح حاکم بر تار و پود رباعیات وی نشان داده شود. نکته جالب اینکه، بخش عمده ای از رباعیات وی، گویی غزل های کوتاهی است که همان اندیشه های حاکم بر غزلیاتش را در ظرفی کوچک تر بیان می کند و بخش دیگر نیز در بردارنده اندیشه های پند و اندرز او در بوستان و گلستان است. زبان سعدی در این اشعار، همان زبان غزل است؛ یعنی سهل ممتنع. وی در سرودن این قالب شعری، برخلاف سایر آثار خود، توانمند نبوده است.

کتاب فرج بعد الشده، اثری داستانی به زبان عربی، تالیف ابوعلی محسن بن علی تنوخی در قرن چهارم است. این اثر مجموعه حکایاتی است در چهارده باب با موضوعات مختلف که همه حکایتها بر محور فرج بعد از شدت(گشایش کار بعد از سختی) نگاشته شده است. از این کتاب دو ترجمه صورت گرفته است، یکی به دست عوفی که تنها نامی از آن باقی مانده و دیگری ترجمه حسین بن اسعد دهستانی در قرن هفتم است که در سیزده باب صورت گرفته است. این اثر از نظر موضوع، اثری تعلیمی-حکمی محسوب میشود اما از نظر تعیین نوع نثر آن، بین ادبا اختلاف وجود دارد. عواملی مانند نگاشته شدن اثر در قرن هفتم (دوره رواج نثر فنی) و تاثیر نوع نثر رایج دوره بر اثر و وجود حکایات مشابه این اثر با کتب داستانی دیگر باعث این اختلاف نظر شده است. در این مقاله که به روش کتابخانه ای صورت گرفته است در پی فهم نوع نثر این ترجمه هستیم. نتایج تحقیق نشان میدهد که مترجم، در تمامیت اثر، بنای کار خود را بر سادگی متن و ذکر مطالب صرفا داستانی-تاریخی نهاده، اما از آنجا که در قرن هفتم، دورهرواج نثر فنی زندگی میکند و خود نیز شاعر و مترجم است، گاهی-خصوصا در بخش توصیفات-تحت تاثیر شیوه مترسلان نثر فنی قرار گرفته است و ویژگیهایی را در اثرش داخل ساخته که اثر را به کتب نثر فنی نزدیک میسازد؛ ویژگیهایی مانند درج آیات و احادیث، سجع پردازی، و. . .

سابقه و هدف: علم گیاه شناسی از پایه های داروسازی و داروشناسی است. قرن هفتم هجری مقارن با تحولات اجتماعی و سیاسی مهمی در قلمرو اسلامی از جمله حمله مغول و جنگلهای صلیبی می باشد. با این وجود مطالعات اندکی در زمینه تالیفات گیاهشناسی این بازه زمانی صورت پذیرفته است. این مقاله در نظر دارد آثار گیاه شناسی قرن هفتم را معرفی نماید.مواد و روش ها: تحقیق به روش کتابخانه ای انجام گرفت. آثار گیاه شناسی تالیفی و ترجمه ای تمدن اسلامی در قرن هفتم مورد استخراج و بررسی قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که 61 اثر تالیفی و ترجمه ای در قرن هفتم در زمینه گیاهشناسی نوشته شده اند. از این میان، 45 مورد دارای نسخه خطی هستند و از بقیه موارد تنها نامی در منابع باقی مانده است.نتیجه گیری: بنظر می رسد که علی رغم همه مسائل و مشکلات پیش آمده در قرن هفتم، دانشمندان این قرن به ترجمه و نقل آثار قبلی اکتفا نکرده و خودشان به بررسی و مشاهده و آزمایش گیاه شناسی اقدام نموده اند و تعداد قابل ملاحظه ای کتاب و رساله جدید تالیف نموده اند.

1آموزش پزشکی از مهم‏ترین مباحثی بوده که در تمدن اسلامی مورد توجه قرار گرفته و در متون کهن پزشکی و تاریخی، مطالب و توصیفات بسیاری دربارۀ آن بیان شده است. از مهم‏ترین مباحثی که در منابعِ کهن به آن پرداخته شده، صفات و ویژگی های استاد و دانشجوی پزشکی است. دانشجو باید پیش از آموزش پزشکی، علوم اوائل و کتاب های دینی و اخلاقی، را فرا می‏ گرفت. در کتب پزشکی و طبقات پزشکان، مباحثی دربارۀ آثار و کتاب ‏های آموزشی، کتاب‏ های طب نظری و طب عملی، و نیز مکان ها و نهادهای آموزش پزشکی شامل حلقه های پزشکی، مجالس پزشکی، مدارس طب نظری و طب عملی بیان شده است. پزشکان مسلمان در خصوص روش های آموزش، شیوه ‏های نوینی را ابداع نمودند. آنان کتاب های ویژۀ آموزشِ پزشکی، و کتاب های کمک درسی را تألیف کردند. علاوه بر این، مدارس و بیمارستان های خاصی برای تدریس طب نظری و طب عملی توسط استادان پزشکی تأسیس شد. با توجه به این موضوع، در این نوشتار تلاش شده است تا با استفاده از شیوۀ کتابخانه ‏ای به تبیین این موضوع پرداخته شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.